آشنایی با بازارها و نهادهای مالی

دکتر سعید اسلامی بیدگلی دارای مدرک دکتری مدیریت مالی از دانشگاه شهید بهشتی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی میباشند.ایشان سوابق علمی-پژوهشی پرباری در زمینه های مختلف مالی دارند من جمله عضویت در انجمن جهانی مدیریت مالی،تحلیلگری بین المللی سرمایه گذاری،اخذ مدرک بین المللی CFA.دکتر اسلامی در کنار شخصیت علمی بعنوان فردی موفق در حوزه اجرایی نیز شناخته می شوند از جمله سوابق اجرایی ایشان میتوان به دبیر کلی کانون نهادهای سرمایه گذاری ایران،عضویت در شورای عالی بورس،نائب رئیس هیئت مدیره تأمین سرمایه بانک مسکن اشاره کرد.دکتر اسلامی بیدگلی در شهریورماه ۹۹ ضمن حضور در مدرسه تابستانه مالی که به همت گروه پیشگامان دنیای مالی برگزار شده بود حضور پیدا کرده و به ارائه ای در رابطه با آشنایی مقدماتی با بازارها و نهادهای مالی پرداختند که این درسگفتار جهت استفاده مخاطبین محترم منتشر می شود:

(توجه:این درسگفتار مطابق با محاوره استاد پیاده سازی شده است همچنین مخاطبین محترم می توانند جهت استفاده از جزوات مکتوب،فایل های ارائه و فایل های چندرسانه ای جلسات به بخش های مربوط در سایت مراجعه نمایند)

«بسم الله الرحمن الرحیم»

آشنایی مقدماتی با بازارها و نهادهای مالی

ارائه شده توسط دکتر سعید اسلامی بیدگلی

---

در یک نگاه کلی به نظام مالی ، کسانی وجود دارند که دوست دارند پول هایشان را قرض بدهند و یا سرمایهگذاری کنند. همچنین کسانی هم وجود دارند که دوست دارند پول قرض بگیرند به هر نحو ممکن.نظام مالی ، نوعی کانال است که افراد قرض گیرنده را به افراد قرض دهنده ، وصل میکند. بازار های مالی ، مهمترین نقش در این نظام را دارد. در اصل به جایی که دو گروه قرض دهنده و قرض گیرنده با یکدیگرارتباط برقرار میکنند ، بازار های مالی میگویند.

بازار های مالی میتواند فیزیکی باشد میتواند نباشد اما با توجه به اینکه دنیا به سمت مدرن شدن ، حرکت میکند اکثر بازار ها به صورت مجازی هستند.چیز هایی که در بازار های مالی معامله میشود ، اوراق بهادار نام دارند. اوراق بهادار ، ادعاهایی هستند که رویجریان های نقدی دارایی ها ایجاد شده اند.

بازار ها بر اساس ماهیت ابزار هایی که در آن ها معامله میشوند به چند دسته تقسیم میشوند:

بازار اول ، بازار اوراق بدهی در مقابل بازار اوراق سهام است. اوراق بدهی ، رایج ترین ابزار معامله در جهان است. نحوه ی عملکرد بازار اول اینگونه است که قرض گیرندهاوراقی را منتشر میکند و پس از فروش اوراق ، پول اوراقمستقیم وارد حساب سرمایه گذار میشود. وام هایی که بانک ها منتشر میکنند نوعی اوراق بدهی است. وقتی درباره ی اوراق سهام صحبت میشود ، دارنده ی سهم ، سهمش از نوع مالکیتی است. یعنی حق حضور در مجامعرا دارد ، در انتخاب هیئت مدیره نقش دارد و … . سهام ،سررسید ندارد یعنی تاریخ انقضا ندارد.

بازار بعدی ، بازار پول در مقابل بازار های سرمایه ای است. بازار های سرمایه ای شامل ابزار های اوراق سهام و بخش عمده ی اوراق بدهی هم میشود.

بازار بعدی که درک کردن مفهومش بسیار اهمیت دارد ، بازار اولیه در مقابل بازار های سرمایه گذاران است. هر وقت ناشر اوراق ، برگه ای را منتشر کند و پول حاصل از فروش آن برگه ها به طور مستقیم وارد حساب شرکتشود ، ما در بازار اولیه قرار داریم. اما بازار ثانویه زمانی اتفاق میافتد که معمالات بین سرمایه گذاران اتفاقبیافتد. مهمترین ویژگی بازار های ثانویه ، نقد شوندگی آن است. یعنی من میتوانم امروز سهمی را بفروشم و سهمی را بخرم. پس بازار ثانویه ، ریسک نقد شوندگی کمتری دارد و از این لحاظ برای شرکت ها بسیار اهمیت دارد. کار مدیر مالی ، افزایش ثروت سهامداران است. بازار های ثانویه با قدرت نقد شوندگی خود به مدیران مالی کمک میکند تا ثروت سهامداران را افزایش دهد. این افزایش باعث میشود تا سهامداران به مدیران مالی اعتماد بیشتری داشته باشند. پس هر چقدر بازار ثانویه شرکتی خوبی داشته باشد ، احتمالا بازار اولیه خوبی هم دارد.

در تقسیم بندی دیگر ، بازار های ساخت یافته در مقابل بازار های (OTC) قرار دارد. معروف ترین بازار OTC
جهان بازار نزدک است. در بازار های ساخت یافته ، معاملات بر اساس یک نوع حراج انجام میشود. در OTC بر اساس معاملاتی است که در آن انجام میشود.

مهمترین ابزاری که در بازار های مالی معامله میشود ، سهام شرکت ها است که شامل سهام شرکت هایی میشودکه سهام خود را یا به عنوان ابزار مالکیتی نشر میدهند یا به صورت اوراق قرضه. این سهام چون بلند مدتهستند جزء بازار های سرمایه ای هستند. اوراق قرضعه معمولا بلند مدت هستند اما اگر بلند مدت نباشند ، به آن ها اوراق تجاری گفته میشود.

دولت ها و شهرداری ها میتوانند اوراق بدهی بلند مدت منتشر کنند. نام این اوراق ، اوراق قرضه ی شهرداری یا دولتی است.

یکی دیگر از کارکرد های بازار مالی ، تعیین قیمت ها ست. یعنی برای شرکت هایی که در بازار نیستند نمی توان قیمت تعیین کرد. دلایل متعددی برای وقوع یک معامله وجود دارد ، یکی از آن دلایل میزان اطلاعاتی است کهدر اختیار طرفین وجود دارد. یعنی من اطلاعاتی دارم که حاضرم سهمی را با قیمت ۲۰۰ تومن بخرم ولی شما ندارید و آنرا با قیمت ۲۰۰ تومن میفروشید. بازار های مالی سعی میکنند این اطلاعات را کم کنند تا شفافیتی عمومی برای سهام وجود داشته باشد. پس بازار ها به سمت بازار هایی با اطلاعات متقارن حرکت میکنند. از طرف دیگر بازار ، ریسک ها را منتقل میکنند. یعنی فردی ریسک را میفروشد و فرد دیگری آن ریسک را میخرد.این ها مهمترین نقش هایی هستند که بازار های مالی ایفا میکنند.

در بازار های مالی ، مفهومی به نام واسطه های مالی وجود دارد. تعریفی که در گذشته درباره ی واسطه های مالی وجود داشته این بوده که منابع را از سرمایه گذاران و قرض دهندگان به قرض گیرندگان منتقل میکرده.این تعریف عمدتا بانک ها و صندوق های سرمایه گذاری را شامل میشود. تعریف دیگری وجود دارد که شرکتهای سبدگردان را با آن میتوان جزء واسطه های مالی دانست این است که واسطه های مالی ، شرکت هاییهستند که فعالیت اصلی آن ها فراهم کردن محصولات و خدمات مالی برای کسانی که نمیتوانند در بازار هایمالی فعالیت کنند.

قسمت دیگری که در بازار های مالی مهم هستند ، شرکت های تامین سرمایه هستند. مسئولیت اصلی این شرکت ها ، انتشار اوراق است.کشور هایی مانند ژاپن و آلمان کشور هایی هستند که نظام تامین مالی آن ها بر اساس بانک است. در صورتی که کشوری مانند آمریکا ، کشوری بر اساس بازار های مالی است.

واسطه های مالی معمولا ریسک ها را کاهش میدهند. همچنین عدم تقارن اطلاعات را نیز کاهش میدهند.واسطه های مالی به دلیل اینکه در بازار تجربه کسب میکنند ، میتوانند خدمات تخصصی ارائه دهند.

واسطه های مالی به سه دسته تقسیم میشوند. دسته اول ، نهاد های سپرده ای است که مهترین آن ها بانک های تجاری هستند. دسته دوم ، موسسات سرمایه گذاری قراردادی هستند. بیمه ها و صندوق های بازنشستگیاز مهمترین نوع های این دسته اند. دسته سوم ، دسته ی شرکت های سرمایه گذاری ، شرکت های مالی و … است.

بازار های مالی و نهاد های واسطه نیاز به نهاد ناظر دارند تا بر اساس قواعدی کار کنند. به طور مثال سازمان بورس ، نهاد ناظر است.

در ایران بازار سرمایه تحت نظارت سازمان بورس است. بازار پول تحت نظارت بانک مرکزی است و بازار بیمهکه تحت نظارت بیمه مرکزی است.بعضی کشور ها یک نهاد ناظر برای کل بازار هایشان دارند.

«پایان»

(مخاطبین محترم می توانند جهت استفاده از جزوات مکتوب،فایل های ارائه و فایل های چندرسانه ای جلسات به بخش های مربوط در سایت مراجعه نمایند)