مقدمه ای بر تأمین مالی پروژه
شناسایی راهکارها و ابزارهای تأمین مالی یک پروژه از مراحل اولیه و اساسی برای اطمینان یافتن از موفقیت و به سرانجام رسیدن پروژه می باشد. لذا هنگام اتخاذ تصمیم برای انجام و اجرای پروژه جدید، لازم است تا منابع تامین مالی آن نیز مورد توجه قرار گیرد. برای انتخاب چگونگی تأمین مالی منابع دو حالت پیش خواهد آمد؛ یا اینکه طرح جدید به واسطه‌ی ترازنامه تامین مالی خواهد شد.(تامین مالی شرکتی) یا اینکه طرح در قالب یک نهاد اقتصادی جدید تحت عنوان شرکت باهدف خاص(SPV) ایجاد خواهد شد و خارج از ترازنامه مالی شرکت، تامین مالی صورت خواهد پذیرفت که به این حالت، تامین مالی پروژه‌ای گفته می‌شود. در ادامه قصد داریم تا نگاهی گذرا بر این حوزه مهم داشته باشیم.
تعریف تأمین مالی پروژه ای
تامین مالی پروژه‌ای یکی از روشهای زیرمجموعه مبادلات جبرانی(PPP) می‌باشد که به ویژه در مشارکت‌های عمومی- خصوصی کاربرد فراوان دارد. تامین مالی پروژه، ساختار تامین مالی یک نهاد اقتصادی خاص، مانند شرکت با هدف خاص(SPV)، یا شرکت پروژه، توسط حامیان مالی با استفاده از سرمایه یا بدهی ایجاد شده‌است که برای آن وام دهنده، جریان‌های نقدی را به عنوان منبع اصلی بازپرداخت وام در نظر می‌گیرد، درحالی که دارایی‌ها، تنها وثیقه موجود هستند.
طبق نظر فابوزی و نویت(۲۰۰۰)[۱] تامین مالی پروژه‌ای این گونه تعریف شده است:
در تعریفی دیگر آمده است که:
تاریخچه تأمین مالی پروژه ای
اولین بار در دهه ۱۹۳۰ میلادی، تأمین مالی پروژه محور برای توسعه چاه‌های نفتی مورد استفاده قرار گرفت. در این اتفاق، منابع لازم جهت بازپرداخت اقساط وام‌های دریافتی به واسطه نقدینگی حاصل از فروش نفت چاه‌ها تأمین می‌شد. در ادامه استفاده از تامین مالی پروژه‌ای گسترش یافت و عموما برای تامین مالی زیرساخت‌ها و بخش انرژی مورد استفاده قرار گرفت. امروزه بهره‌گیری از این روش، مورد استقبال خوبی واقع شده و همچنان، به عنوان یکی از روشهای مهم تامین مالی شناخته می‌شود.
معیارهای استفاده از تأمین مالی پروژه ای در تأمین مالی طرح ها
در روش تامین مالی پروژه‌ای، ملاک اصلی برای تامین کننده منابع مالی خارجی، «اقتصادی بودن طرح» است. و سایر موارد از اهمیت کمتری برخوردارند. چنانچه مطالعات امکان سنجی طرح به لحاظ اقتصادی مثبت باشد، تامین کننده منابع مالی، بدون مشارکت مستقیم ، سهمی می‌پذیرد که منابع مورد نیاز را به صورت نقدی ویا غیرنقدی در اختیار واحد مورد نظر قرار دهد و در مقابل محصولات تولیدی طرح را در ازای اصل سود مورد توافق دریافت کند.
بدیهی است که فرایند شناسایی و انتخاب ابزار تأمین مالی پروژه نیز باید با توجه به عواملی چون صنعت مرتبط با پروژه، شرایط حاکم بر آن و انواع ریسک های موجود و مواردی چون هزینه سرمایه و… انجام شود.
مزایای تأمین مالی پروژه ای
- اجازه تخصیص سطح بالایی از ریسک را به شرکت‌کنندگان در پروژه داده و سبب می‌گردد نرخ بازده داخلی افزایش یابد.
- قابل مقایسه بودن با تضمین‌های تجاری از نظر حسابداری اما نمایان نبودن در ترازنامه و یادداشت‌های مدیران
- ضمانت‌کننده دارایی‌های شخص حامی پروژه و امکان استفاده از دارایی در قالب وثیقه برای کمکهای مالی مورد نیاز
- امکان تامین مالی بدون رجوع را به حامی مالی می‌دهد که به موجب آن، وام‌گیرنده برای جبران خسارت تحت پوشش قرار نمی‌گیرد و فقط ملزم به بازگرداندن وثیقه خواهد بود.
معایب تأمین مالی پروژه ای
- زمان‌بر بودن ارزیابی پروژه و بررسی شرایط قرارداد برای تنظیم‌کنندگان، مشاوران حقوقی، فنی و حامیان مالی
- بالا بودن هزینه نظارت بر فرایند پروژه
- پرداخت هزینه‌های قابل توجه از سوی وام‌دهندگان در قبال خطرات بزرگ
تفاوت‌های اصلی بین تامین مالی شرکتها و تامین مالی پروژه
| تامین مالی پروژه | تامین مالی شرکتی | عوامل |
| دارایی‌های پروژه | دارایی‌های وام‌گیرنده | ضمانت تامین مالی |
| هیچ اثر یا تاثیر زیادی برای حامیان مالی ندارد | کاهش کشش مالی وام‌گیرنده | اثر کشش مالی |
| خارج از ترازنامه | ترازنامه | روش حسابداری |
| جریان نقدی آینده |
روابط مشتری اطمینان از سودآوری ترازنامه |
متغیرهای اصلی دریافت تامین مالی |
| وابسته به جریان نقدی تولسد شده توسط پروژه | تاثیرات بر روی ترازنامه وام‌گیرنده بستگی دارد | درجه کاربرد اهرم مالی |
انواع روش های تأمین مالی پروژه
درمورد تامین مالی پروژه نباید صرفا نگاه داخلی داشت بلکه برای تامین مالی پروژه می‌توان از منابع خارجی نیز استفاده نمود. مهمترین روشهای تامین مالی پروژه به شرح ذیل است که علاوه بر شامل شدن استفاده در موراد داخلی، می‌تواند در فضای بین‌المللی نیز مورد استفاده قرار گیرد.
ساخت، مالکیت و بهره‌برداری(B.O.O)
ساخت، بهره‌برداری و واگذاری(B.O.T)
ساخت، اجاره و بهره‌برداری(B.L.O)
ساخت، اجاره و واگذاری(B.L.T)
ساخت، مالکیت، بهره‌برداری و واگذاری(B.O.O.T)
بازسازی، بهره‌برداری، مالکیت(R.O.O)
بازسازی، بهره‌برداری و نگه‌داری(R.O.T)
طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگه‌داری(D.B.O.M)
طراحی، احداث، تامین اعتباری و راه‌اندازی(D.B.F.O)
احداث، انتقال مالکیت و راه‌اندازی(B.T.O)
نوسازی، مالکیت، راه‌اندازی و انتقال مالکیت(M.O.O.T)
البته لازم به ذکر است که فاینانس، ریفاینانس، یوزانس، خطوط اعتباری و وام‌های بین‌المللی نیز بخش از انواع روشهای تامین مالی پروژه است که هر کدام نیاز به توجه خاص خود را دارند و در این مقاله، مجال پرداختن به آن نیست. این مطالب، حاکی از اهمیت ویژه و لزوم توجه به روشهای تامین مالی پروژه‌ای است که برای توسعه اقتصادی و تکمیل پروژه‌ها امری ضروری بوده و آشنایی با دانش موجود در این حوزه، برای هر فعال اقتصادی لازم است.
برخی از مهمترین طرح‌های تامین مالی پروژه‌ای در سطح جهان
- تامین مالی خطوط حمل و نقل ریلی در تایوان در سال ۲۰۱۰ به ارزش ۱۲ میلیارد دلار
- پتروشیمی جبیل عربستان سعودی در سال ۲۰۱۰ به ارزش ۵.۷ میلیارد دلار
- خط لوله نورث استریم روسیه در سال ۲۰۱۱ به ارزش ۵.۴ میلیارد دلار
- شرکت سرمایه‌گذاری انرژی ساخالین روسیه در سال ۲۰۰۸ به ارزش ۵.۳ میلیارد دلار
- مجموعه گردشگری مارینا بی سندز سنگاپور در سال ۲۰۰۸ به ارزش ۳.۸ میلیارد دلار
جمع بندی و نتیجه گیری
تامین مالی پروژه‌ای یکی از منابع تامین مالی بوده که استفاده از آن در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از کشورها قرار گرفته است و کشورها در تلاش بوده‌اند تا به واسطه آن، اقدام به تامین مالی پروژه‌های بزرگ خود نمایند. این مقاله با بین مهمترین فواید و مزایای این روش به دنبال بیان اهمیت استفاده از این روش برای توسعه و ترویج پروژه‌های اقتصادی بوده است تا فعالان اقتصادی، پژوهشگران و نهادهای مالی با این مطلب آشنایی بیشتری را پیدا نمایند. پیشگامان دنیای مالی به دنبال آن است تا با برگزاری دوره عملیاتی در این حوزه، اقدام به آموزش افراد متخصص در حوزه تامین مالی پروژه‌ای نموده و بتواند به کشور کمک نماید تا از این روش برای تامین منابع مالی پروژه‌ها استفاده نماید.
[۱] Fabozzy and Noyt(2000)
منابع
- بابالویان، شهرام(۱۳۹۹)، آشنایی با مدلها و روشهای تامین مالی شرکتها: با تاکید بر روشهای نوین تامین مالی از طریق بازار سرمایه، تهران: آکادمی مالی شرکت گروه مدیریت سرمایه‌گذاری امید، ۱۳۹۹.
- رسولی قهرودی، مهدی(۱۳۹۷)، تامین مالی بین‌المللی پروژه؛ تئوری و اجرا:طراحی، ساختاربندی و تامین مالی طرح‌های دولتی و خصوصی به همراه مروری بر تامین مالی اسلامی، تهران: موسسه کتاب مهربان نشر.
- زیادلو، فرزان(۱۳۹۸)، روشهای تامین منابع مالی پروژه‌ها از طریق سرمایه‌گذاری خارجی(با نگاهی به نظریه‌های سرمایه‌گذاری و جریان‌ها و تحولات سرمایه‌گذاری در جهان)، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
- سلطانی، مهران و مشهدی، رضا(۱۴۰۰)، الگوی تامین مالی پروژه محور مبتنی بر صندوق سرمایه‌گذاری پروژه در بخش دفاعی کشور، فصلنامه اقتصاد دفاعی، انجمن علمی اقتصاد دفاع ایران، سال ششم، شماره بیست و یکم، پاییز ۱۴۰۰.
- Esty, Benjamin C., (2004). Modern Project Finance, John Wiley & Sons inc., United States.
لطفا نظرات خود را در رابطه با این مقاله آموزشی با ما در میان بگذارید.
نهایت سعی ما در این مقاله آموزشی این بود که بتوانیم شما را با تعریف و ادبیات آکادمیک و بین المللی ابزارهای تأمین مالی پروژه ای آشنا کنیم.اگر علاقمند به موضوع تأمین مالی پروژه ای هستید و یا در کسب و کار خود به آن نیاز دارید می توانید جهت آشنایی با ساز و کار اجرایی تأمین مالی پروژه ای و ابزارهای قابل اجرا در ایران در دوره آموزشی آشنایی با ساز و کار تأمین مالی پروژه ای با تدریس اساتید فعال در حوزه اجرایی تأمین مالی پروژه ای ایران شرکت کنید.جهت ثبت نام و کسب اطلاعات بیشتر اینجا کلیک کنید و یا با شماره تلفن های ۰۲۱۴۴۸۲۳۲۶۰ و ۰۲۱۹۱۳۰۶۱۶۸ تماس بگیرید.
