دکتر علی صالح آبادی دارای مدرک دکتری مدیریت مالی از دانشگاه تهران و فارغ التحصیل کارشناسی ارشد پیوسته در رشته معارف اسلامی و مدیریت مالی از دانشگاه امام صادق(ع) می باشند.ایشان ضمن فعالیت های علمی و پژوهشی متعدد در حوزه مالی همچون عضویت در هیئت علمی دانشکده مدیریت دانشگاه امام صادق(ع)،آثار تألیفی و ترجمه ای بسیاری چون نگارش کتاب ناگفته های بورس ایران،نگارش کتاب بازارهای مالی اسلامی،ترجمه کتاب مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک خلق کرده اند.ایشان در کنار شخضیت برجسته علمی بعنوان یکی از مطرح ترین چهره ها در حوزه بازار سرمایه و از پایه گذاران اساسی این بازار در ایران به حساب می آیند و عهده دار مسئولیت های کلانی بوده اند.دکتر صالح آبادی هم اکنون مدیرعامل بانک توسعه صادرات و رئیس انجمن مالی اسلامی ایران هستند و سوابقی چون ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار ،دبیرکل بورس و اوراق بهادار تهران،عضویت در شورای عالی بورس در کارنامه ایشان مشاهده می شود.دکتر صالح آبادی در شهریور ماه ۹۹ ضمن حضور در مدرسه تابستانه مالی که به همت گروه پیشگامان دنیای مالی برگزار شده بود به ارائه ای در حوزه جایگاه مالی در اقتصاد کلان و سیاست گذاری پرداختند که این درسگفتار جهت استفاده مخاطبین محترم منتشر می شود:
(توجه: این نوشتار مطابق با محاوره استاد پیاده سازی شده و جزوات مکتوب و فایل های چندرسانه ای جلسه از بخش های مرتبط سایت قابل دسترسی است)
«بسم الله الرحمن الرحیم»
جایگاه حوزه مالی(بازارهای مالی) در اقتصاد کلان و سیاست گذاری
ارائه شده توسط دکتر علی صالح آبادی
بازار سرمایه نقش مهمی را در اقتصاد کلان ایفا میکند. در کشور هایی که اقتصادشان بازار محور است ، بازارسرمایه نقش بسزایی دارد. اقتصاد بازار محور ، اقتصادی است که عمده ی تامین مالی اش را از بازار سرمایهانجام میدهد. اگر عمده ی تامین مالی فعالیت های اقتصادی از بازار سرمایه انجام شود بازار ،سرمایه محوراست و اگر عمده ی تامین مالی از بازار پول باشد ، بازاری بانک محور است. کشور مابازارش،بانک محور است.
البته نمیتوان گفت که اصلا تامین مالی از طریق بازار سرمایه انجام نمیشود بلکه نقشش نسبت به بانک ،کمتر است. اما به مرور با طراحی های جدید ، نقش بازار سرمایه در حال پر رنگ شدن است.
سه شاخص وجود دارد که با آن میتوان میزان تاثیر گذاری بازار سرمایه را در اقتصاد اندازه گیری کرد:
شاخص اول ، ارزش بازار سرمایه نسبت به GDP است. دیگری ارزش معاملات سهام و بورس و دیگری ارزش معاملات به GDP است. هر چقدر میزان این سه شاخص بیشتر باشد ، تاثیر گذاری بازار سرمایه بیشتر است.
در شاخص سوم اگر سهام فقط دست به دست شوند ، آن نقشی که از بازار سرمایه انتظار میرود ایفا نمیشود.انتظاری که از بازار سرمایه میرود تامین مالی است. بنابراین باید روش هایی طراحی کنیم تا بخشی از معاملاتیکه در بازار انجام میشود به سمت بازار اولیه برود تا صرف تولید ، اشتغال و فعالیت های تولیدی شود. لذا از این دیدگاه که بازار سرمایه بتواند نقدینگی مازاد در جامعه را جذب خودش بکند و به سمت فعالیت های اقتصادی هدایت کند ، میتواند بر شاخص های کلان اقتصادی مانند رشد اقتصادی یا GDP و کاهش تورم و … اثر مثبتیبگذارد. بنابراین یکی از نقش های بازار سرمایه در اقتصاد ، تامین مالی است که بنگاه های اقتصادی از بازارسرمایه انجام میدهند با استفاده از ابزار های مختلف.
یکی از ابزار های رایجی که در اکثر کشور ها استفاده میشود سهام شرکت ها است. شرکت ها با مکانیزم افزایش سرمایه ، میتوانند نقدینگی موجود را به سمت تولید ببرند. البته یکی از مشکلاتی که در کشور ما برای افزایشسرمایه وجود دارد ، طولانی بودن آن است. یعنی تا این افزایش سرمایه در عمل اتفاق میافتد و منابعش واردشرکت میشود و صرف تولید میشود معمولا پروسه بسیار طولانی و زمان بر میشود. شاید نزدیک به ۹ ماه تایک سال طول میکشد تا این نقدینگی به سمت تولید برود. بنابراین یکی از خلاء هایی که در بازار سرمایه وجود دارد این است که شرکت ها به قیمت های جاری بازار ، نمیتوانند افزایش سرمایه بدهند. در حالی که در دنیا با سلب حق تقدم ، شرکت ها از طریق بازار سرمایه تامین مالی میکنند و از افزایش قیمت سهام در بازار ، خود شرکت هم منتفع میشود در حالی که در ایران سهامداران بیشتر سود میکنند.ابزار های مختلف دیگری در بازار سرمایه وجود دارد ، مانند سکوک اجاره ، سکوک مرابحه ، سکوک استصناء ، اوراق مشارکت ، اوراق سلف ، اسناد خزانه و …
ابزار های مختلف ، طیف وسیعی از سرمایه گذاران را جذب بازار سرمایه میکند. همچنین هر کسی با سلیقه ی خودش ابزاری را برای سود آوری خودش انتخاب میکند. پس یکی از اهمیت های بازار مالی این است که بنگاه ها میتوانند تامین مالی انجام دهند. همچنین محلی برای جذب نقدینگی سرگردان در بازار هم هست.
مزیت دیگر بازار سرمایه ایجاد شفافیت در اقتصاد است. به طور مثال زمانی که شرکت ها ، سهام خود رامنتشر میکنند باید حداقل شفافیتی وجود داشته باشد تا سرمایه گذاران با استفاده از آن بتوانند سرمایه گذاری کنند.
به غیر از سرمایه گذاران ، سازمان های دیگری هم وجود دارد که میتوانند از این اطلاعات استفاده کنند مانندسازمان مالیات. این شفافیت میتواند به بازار اولیه هم سیگنال دهد. به طور مثال وقتی فردی میخواهد در حوزه ی پتروشیمی سرمایه گذاری کند ، سرمایه گذار میتواند از اطلاعات شرکت های پتروشیمی که در قبل تشکیل شده استفاده کند ، تحلیل کند و بررسی کند تا بتواند آینده ی سرمایه گذاری خود را پیش بینی کند.یعنی بتواند پیش بینی کند تا چند سال آینده به سود خواهد رسید. بنابراین بازار سرمایه نقش سیگنال دهی بهبازار اولیه را هم دارد. این باعث میشود که سرمایه گذاری ها در کشور به سمت بخش های بهینه هدایت شود.
علم اقتصاد اعتقاد دارد که منابع محدود است پس این منابع باید جاهایی سرمایه گذاری شود که بیشترینبازده را دارد. مزیت دیگر بازار سرمایه این است که فرصت های سرمایه گذاری متنوعی را پیش روی سرمایه گذاران میگذارد. در اقتصاد ما افرادی داریم که منابع مازاد دارند و افرادی داریم که نیازمند منابع هستند. بازارسرمایه این افراد سرمایه گذار و سرمایه پذیر را به هم متصل میکند. بنابراین اگر از دید کلان نگاه کنیم ، بازار سرمایه نقش بسیار مهمی دارد. همانطور که بازار پول نقش مهمی در تامین مالی دارد ، بازار سرمایه نیز از طریقابزار های مالی ، تامین مالی بنگاه ها را انجام دهد.
نهادی یا شرکتی نیاز به تامین مالی دارد به همین علت به یک شرکت تامین سرمایه مراجعه میکند. تامینسرمایه برای شرکت یا نهاد طراحی را انجام میدهد و متناسب به نیاز آن شرکت ، ابزار لازم را معرفی میکند و شرکت از آن ابزار ها برای تامین مالی استفاده میکند. پس در اینجا بازار سرمایه ، مکمل بازار پول هست.با توجه به اینکه بازار سرمایه ایران به بقیه بازار های جهان متصل نیست ، تامین مالی بر اساس ریال است.
بنگاه هایی که در اقتصاد داریم بویژه بنگاه هایی که تامین مالی برای احداث انجام میدهند هم نیاز به تامین منابع ارزی دارد و هم نیاز به تامین منابع ریالی دارد. به طور مثال یک شرکت فولاد سازی بعضی از وسایلش راباید از خارج از کشور تامین کند چون در ایران وجود ندارد. این شرکت برای تامین منابع ارزی اش باید به سیستم بانکی مراجعه کند و از سیستم بانکی و بازار پول تامین ارز را انجام دهد.
خود بانک هم به چند طریق میتواند تامین ارز برای شرکت ها انجام دهد. یکی از روش ها این است که خود بانک منابع ارزی دارد و خودش تصحیلات ارزی ارائه میکند. روش دیگر استفاده از صندوق توسعه ی ملی است.این صندوق ایجاد شد تا درصدی از فراورده هایی که به خارج از کشور صادر میشود به صورت ارز به حساب هایصندوق توسعه ی ملی در خارج از کشور واریز شود. سپس عاملیت با صندوق قرارداد میبندد و ارز را در اختیاربانک قرار میدهد. روش دیگر استفاده از منابع بانک های خارجی است. به گونه ای که یک بانک داخلی با یک بانک خارجی قرارداد میبندد و در ازای فعالیت ، ارز دریافت میکنند. پس بازار سرمایه تامین ریال انجام میدهد وبازار پول هم تامین ریال و هم تامین ارز انجام میدهد.
تقسیم کارهایی را که در بازار سرمایه انجام میدهیم این است که پروژه هایی را که به تامین مالی بلند مدت نیازدارند به بازار سرمایه هدایت میکنیم و سرمایه در گردش را به سمت بازار پول.
با توجه به اینکه بازار سرمایه رشد خوبی را داشته ، هلدینگ ها و شرکت های بزرگ ، بهترین فرصت را داشتندتا سهام را در بازار سرمایه عرضه کنند و منابع خود را تامین کنند و با منابع جدید ، سرمایه گذاری های جدید انجام دهند. پس با توجه به شرایط کنونیِ کشور یکی از راه های تامین منابع برای هلدینگ ها ، عرضه ی سهام است.امروزه ما ، هم ابزار های متنوعی داریم تا شرکت ها برای تامین مالی استفاده کنند ، هم نهاد های مالی لازمبرای تامین مالی ایجاد شده.
پرسش ها و پاسخ ها :
۱) برای تامین مالی کارگاه های کوچک و متوسط نمیتوان شهرک های صنعتی را در بازار عرضه کرد تاتأمین مالی از طریق برای این شرکت ها انجام شود؟ دلیل کمبود عرضه های اولیه و تامین مالی چیست؟
موضوع کار شهرک های صنعتی چیز دیگری است. بنگاه های کوچک و متوسط بهتر است از بازار پول تامین مالی بکنند. چون برای منابع کوچک ، بازار سرمایه مقرون به صرفه نیست. بازار سرمایه جایی برای سرمایه گذاری های بزرگ است. عرضه ی اولیه به شرکت هایی نیاز دارد تا بتوانند عرضه اولیه ارائه دهند و آن هم بستگی به این دارد که عرضه ها مشتریان خودشان را داشته باشند تا به صرفه باشد. با توجه به اینکه عرضه اولیه شفافیتی با خودش میاورد شاید بعضی از شرکت ها از این شفافیت استقبال نکنند و به همین علت عرضه اولیه ارائه نمیدهند.
۲) برای توسعه ی بازار های مالی در شهرستان ها مخصوصا برای فارغ التحصیلان رشته های مالی چه برنامه هایی وجود دارد؟
با توجه به اینکه نهاد فعالیت های اقتصادی در شهرستان ها هم رخ میدهد و منابع مالی در شهرستان هم وجود دارد لذا نهاد های مالی ، در قالب نمایندگی میتواند بازار های مالی را توسعه دهند.
۳) توجه یک جانبه به بازار سرمایه و کاهش شدید بازدهی سپرده ها و تبدیل سپرده های میان مدت به کوتاه مدت آیا باعث متضرر شدن بنگاه های کوچک که توانایی استفاده از بازار سرمایه برای تامین مالی ندارند ، نخواهد شد؟
بازدههی غیر متعارف در بازار انتظارات سرمایه گذاران را غیر واقعی میکند. به طور مثال در جایی که بازاری با بازدهی چند صد درصدی وجود دارد دیگر کسی تمایل به سرمایه گذاری در بازار هایی که بازدهی کمتر دارد را ندارند. نکته ی بعدی این است که ، بازاری که رشد زیادی داشته امکان این که سقوط زیادی هم داشته باشد زیاد است. بنابراین بازدهی نسبت به ریسک بسیار مهم است. حتی بازده بالا در بازار های دیگر انتظار بازدهی در بازار دیگر را نیز بالا میبرد. به طور مثال با رشد بورس ، بازار ملک نیز این انتظار را دارد که رشد کند به همین علت فروشندگان دست از فروش بر میدارند و قیمت را بالا میبرند. در ادامه سرمایه گذارانی که در بازار سرمایه سود خوبی را کسب کرده اند ، دارایی های خود را نقد میکنند و در بازار ملک سرمایه گذاری میکنند پس در فاز بعدی حتی تقاضا برای ملک هم افزایش میابد. بنابراین این بازدهی زیاد سیگنال خوبی به بازار نمیدهد.
۴) تامین مالی در بازار سرمایه منوط به انتشار IPO هست. با توجه به شرایط فعلی بازار میتوانیم بگوییم بازار سرمایه در حال حاضر از کاکرد تامین مالی فاصله گرفته؟
بالاخره در حال حاضر تامین مالی انجام میشود و نمیتوان گفت کارکرد خود را از دست داده. ولی میتوان گفت که انتظار ما از این همه نقدینگی ای که به سمت بازار سرمایه رفته این است که بازار به سمت بازار اولیه حرکت کند.
«پایان»
(به اطلاع مخاطبین محترم می رساند جزوات مکتوب و فایل های چندرسانه ای جلسه از بخش های مرتبط سایت قابل دسترسی است)
